اختلال زوال عقل یا دمانس در سالمندان
علائم و مراقبت‌های این بیماری
رسانه‌ها و حتی برخی از افراد جامعه پزشکی به اشتباه زوال عقل را معادل آلزایمر دانسته و به جای یکدیگر استفاده می‌نمایند. اما داشتن آلزایمر به معنای ابتلا به یکی از انواع بیماری‌های زوال عقلی بوده و داشتن زوال عقلی لزوماً به معنای ابتلا سالمند به آلزایمر نیست.
علائم دمانس یا زوال عقل در سالمندان
در گذشته تصور افراد این بود که فراموشی و سردرگمی یک بخش عادی و اجتناب ناپذیر در پیری بوده مانند یائسگی یا پیرچشمی و استفاده از عینک، اما اکنون می‌دانیم با بروز پیر شدن نباید حافظه کاهش یافته و فرد همچنان توانمند و هوشیار باقی بماند.
یکی دیگر از متداول‌ترین تصورات غلط این بوده که افت حافظه به معنای شروع آلزایمر بوده اما در سالمندان ممکن است به هر دلیلی چیزی را فراموش نموده و هیچ ارتباطی با آلزایمر نداشته از جمله این دلایل می‌توان به کمبودهای تغذیه‌ای داروها اختلالات خواب افسردگی اشاره نمود.
دمانس یا زوال عقل مجموعی از علائم و نشانه‌هاست و به یک بیماری اشاره نداشته و در مجموع یک اختلال عصبی در اثر آسیب در مغز بیمار می‌باشد. زوال عقلی ممکن است در اثر یک یا چند بیماری مانند آلزایمر ایجاد شده و شایع‌ترین علائم آن عبارتند از: از دست دادن حافظه کوتاه مدت و فرد سالمند ممکن است جزئی‌ترین خاطرات کودکی خود را به خاطر بیاورد اما در به خاطر آوردن صحبت‌ها یا کارهای چند دقیقه قبل مشکل داشته مثلاً یک سؤال را بارها از شما بپرسد چون بخاطر نمی‌آورد که آن سؤال را پرسیده و از شما جوابی گرفته است.
مشکلات گفتاری و درک مطلب
فرد سالخوده نمی‌تواند موقع صحبت کردن کلمات بدیهی که بارها از آنها استفاده کرده مانند کلمه مسواک را به خاطر آورده و همین دلیل موقع صحبت کردن جملات راناقص ادا می‌کند.
بی نظمی
سردرگمی در مورد تاریخ در محیط خانواده و یا در مورد هویت شخصی خود اتفاق می افتد
هذیان
این علامت معمولاً زمانی که زوال عقلی شدیدتر شده باشد بروز کرده و در مراحل اولیه به ندرت دیده می‌شود. ویژگی بارز توهم یا هذیان گفتن مطلب نادرست با اعتقاد کامل به درست بودن آن است و نمی‌توان فرد را به هیچ عنوان متقاعدد کرد که آن مطلب نادرست است البته تشخیص این علامت در بیمار دشوار بوده چون هر فردی دارای مجموعه‌ای از اعتقادات و باورهای درست و غلط است.
عملکرد اجرایی مختل شود
عملکرد اجرایی به معنای برنامه ریزی و اجرای درست یک وظیفه یا کار بوده و برای این کار فرد بع حافظه زبان و استلال نیاز دارد. برای مثال غذا درست کردن رانندگی کردن یا انجام محاسبات به طور ذهنی کارهایی است که با زوال عقلی ممکن است سالمندان نتوانند انجام دهند.
افسردگی
هنوز به طور کامل مشخص نیست که آیا زوال عقل باعث افسردگی در افراد سالخورده شده یانه اما دیده شده افراد دارای زوال عقلی علائم افسردگی مانند بی خوابی انزوا کاهش وزن شدید یا افکار خود کشی بیشتر دیده می‌شود.
کاهش وزن
کاهش وزن معمولاً قبل از سایر علائم دیگر در فرد سالمند مبتلا به زوال عقلی دیده می‌شود و علت آن به گفته برخی محققین آسیب‌های مغزی در این بیماری اتفاق افتاده متابولیسم و اشتها را نیز دچار تغییراتی می‌کند. اما باید پرستار سالمند توجه کند که کاهش وزن تنها به دلیل زوال عقلی نبوده و می‌تواند دلایل دیگری مانند افسردگی یا سرطان داشته باشد.
اختلال رفتاری
اگر چه این علامت بعد از سایر علائم دیگر در فرد دیده می‌شود اما هر تغییر رفتاری در هر زمان می‌تواند نشانه زوال عقلی در افراد مسن باشد. البته مراقب سالمند بر اساس عادات رفتاری سابق بیمار تغییرات رفتاری را بررسی می‌کند که در مورد هرفرد ممکن است متفاوت باشد.
پیشرفت بیماری دمانس در افراد سالمند
با پیشرفت بیماری در فرد ممکن است در انجام کارهای ساده مانند حمام کردن لباس پوشیدن یا استفاده از توالت دچار مشکل شده یا در برابر کلاهبرداری های مالی افراد سودجو بسیار آسیب پذیر باشد یا ممکن است پول و هزینه زیادی را صرف کاری کند بدون اینکه واقعاً درک کند چه کاری انجام داده است.
در مراحل پیشرفته‌تر فرد دیگر در انجام کارهای ابتدایی‌تر ماننند غذا خوردن یا راه رفتن دچارمشکل شده یا حتی بی اختیاری ادراری بگیرد. در این دوران بسیار نیازمند مراقبت توسط پرستار سالمند دوره دیده بوده چراکه فرد حتی اعضاء خانواده را نمی‌شناسد و نمی‌تواند با آنها ارتباط برقرار کند.
در برخی از انواع بیماری دمانس زمان تشخیص بسیار مهم بوده و می‌توان با درمان به موقع تا حدودی روند
پیشرفت بیماری را کنترل نمود لذا در صورت شک به این بیماری در والدین سالمند خود سریعاً با پزشک مشورت نمایید.
مراقبت‌های پرستاری افراد سالخورده با بیماری دمانس
با توجه به روند پیشرفت بیماری و علائم متنوعی که دارد معمولاً افراد خانواده قادر به نگهداری از آنها نبوده و از طرفی مراقبت از سالمندان در خانه نیازمند مهارت در خدمات بازتوانی برای آنها می‌باشد
پرستار سالمند باید احساس ارزشمندی و امید را در فرد تقویت کرده و برای انجام فعالیت‌های روزمره و اجتماعی تشویق نماید.
